Nie lubię, jak ktoś mi
mówi, że książka jest bardzo poczytna i każdy ją czyta. Zaperzam się wówczas i
staję okoniem, bo mam wrażenie, że ktoś próbuje dokonać gwałtu na mojej wolnej
woli i zmusić mnie do przeczytania tego konkretnego tytułu, o którym się mówi.
Bo skoro wszyscy go czytają, to i ja powinnam. Czy nie taki jest cel owego chwytu
marketingowego? Tego całego pisania na okładkach, że jest to obecnie
najbardziej poczytna książka na świecie? Skąd tak naprawdę możemy wiedzieć, że
to szczera, niewinna prawda a nie zwykły, dobrze przemyślany i ukierunkowany chwyt
marketingowy dokonujący napaści na moją decyzyjność? Wiadomo, nikt nie chce być
ostatni, jedyny, który nie zrobił tego, co wszyscy. Gdy dowiadujemy się, że coś
nas ominęło, czujemy, że jesteśmy wyrzutkami społeczeństwa, czy pewnej grupy
społecznej. Nikt nie chce stać poza nawiasem społeczeństwa więc codziennie
czujemy naciski, że musimy robić to, co wszyscy, bo za chwilę zaczną nas
wytykać palcami jako odmieńców. Ta presja z zewnątrz powoduje, że szybko
chwytamy książkę, którą absolutnie wszyscy już przeczytali (poza nami
oczywiście), bo przecież nie możemy dopuścić, abyśmy zostali w tyle za całą
resztą świata.
Nie wiem, czy moja teza
socjologiczna jest właściwa, ale takie mam wrażenie. Że właśnie tak działają
hasła typu: „bestseller”, „najbardziej znana książka”, „x-milionów wydanych
egzemplarzy” czy „książka przetłumaczona na wszystkie języki świata”. Nie lubię
presji, ani tym bardziej mówienia mi czy wskazywania, co mam robić. Nie
cierpię, gdy mi się coś wciska i pcha ku czemuś, czego sama nie znalazłam, do
czego sama nie czuję pociągu. Czy jest to próba zmuszenia mnie do zatańczenia z
wujkiem na weselu, gdy nie mam nastroju do zabawy, czy też wciskanie mi w ręce
poczytnych powieści, które wszyscy powinni (muszą) przeczytać, bo inaczej
ominie ich najważniejsza rzecz w ich życiu, zawsze czuję się wtedy jak wciskana
na siłę w szufladkę. Szufladkę osoby, która nie potrafi sama podjąć decyzji i
poddającą się sugestiom ludzi, którzy wcale mnie nie znają. Uważam, że sama
znam siebie najlepiej i żadnej pomocy przy codziennych wyborach nie potrzebuję,
chyba że o nią poproszę.
Tak też było w przypadku
„Dziewczyny z pociągu”. Zobaczyłam ją leżącą na biurku u koleżanki i zwyczajnie,
bez emocji, z niskim stopniem zaciekawienia, charakteryzującym pytania o
codzienne, mało istotne rzeczy, zapytałam: „a co to za książka?”. Znacie ten
rodzaj pytań, prawda? Spotykamy je codziennie w życiu, gdy pytamy drugą osobę o
samopoczucie, bo tak wypada, czy o cenę kilograma ziemniaków na targowisku ot
tak, ze zwyczajnej ciekawości. W przypadku drugiego pytania nie zawsze to, co
usłyszymy w odpowiedzi, decyduje o tym, czy kupimy towar, o który pytamy. Bo często
najzwyczajniej w świecie przyłapujemy się na kupnie ziemniaków u konkretnego
sprzedawcy tylko dlatego, że jest pod ręką, a nie z powodu atrakcyjnej ceny
towarów, jakie sprzedaje. Po co zatem pytamy? Bo czemu nie? Mamy do tego prawo.
A pytając, oczekujemy krótkiej zwięzłej odpowiedzi, a nie nachalnego wciskania
towaru.
Znowu wchodzę na tematykę
socjologii, ale mam czasem wrażenie, że jest ona ściśle związana z naszym
codziennym życiem i wyborami, na czym jak sępy żerują działy marketingu we
wszystkich szanujących się firmach. Tak też zapewne jest z domami wydawniczymi.
Bo jak inaczej wyjaśnić porywające hasła wrzucane na okładkę i zachęcające do
kupna? Owszem, część prawdy może być w listach bestsellerów, ale ja zawsze
zakładam pewną dozę niewiary w to, co mi mówią. I bardziej wierzę słowu
przekazywanemu pocztą pantoflową niż „faktom”, które wciskają mi wydawnictwa.
Mimo to, nawet jeśli
zachęca mnie do przeczytania czegoś najlepsza przyjaciółka, ja zawsze biorę na
tę rekomendację swoją osobistą poprawkę. Bo tylko ja wiem, jaka jestem tak naprawdę
i czego mi potrzeba. Ja znam swoje wybory czytelnicze najbardziej. I zawsze się
dwa razy zastanowię, nim rzucę się na jakąś polecaną książkę. A na pewno nie
zaufam opinii drugiej osoby, dopóki nie przeczytam krótkiego streszczenia z
okładki albo jednego albo dwóch pierwszych rozdziałów (dziwne to słowa w ustach
osoby, która pisze bloga o książkach, wiem, ale ciągle powtarzam Wam, że wybór
zawsze należy do Was i uczulam, żeby nie ufać do końca gustom innych ludzi).
Dlatego, kiedy w odpowiedzi na pytanie o „Dziewczynę z pociągu” usłyszałam, że
KAŻDY ją teraz czyta i że podobno jest dobra, odpowiedziałam zaczepnie
„Zobaczymy, sama to sprawdzę”.
Cóż mogę powiedzieć po tym
przydługawym wstępie… Nie wierzcie do końca w opinie innych, bo każda z nich
będzie subiektywna, ale też nie odrzucajcie od razu możliwości, że ta opinia znajdzie
odzwierciedlenie w Waszym własnym umyśle. Bo może się okazać, że polecający ma
taki sam gust jak Wasz i właśnie poleca Wam książkę, w której zakochacie się na
zabój.
Jednocześnie pamiętajcie,
że może się również zdarzyć, że Wasza opinia o książce będzie się nieznacznie
lub trochę bardziej różnić od tego, co Wam ktoś powiedział. Nie lękajcie się
tego. Macie prawo myśleć to, co się Wam podoba i nie obawiajcie się własnych
spostrzeżeń, nawet jeśli macie jakieś wątpliwości co do książki, którą nazywa
się bestsellerem. Macie prawo sądzić inaczej niż nakazuje Wam nurt narzucany
przez domy wydawnicze. Każdy marketing zawiera w sobie szczyptę manipulacji a
Wy macie prawo robić uniki przed tą manipulacją. Po to właśnie zostaliście
obdarzeni inteligencją. Zatem jeśli macie swoje własne zdanie o poczytnej
książce i macie ochotę je wyrazić, pozwólcie sobie na to. Wasza opinia może
pomóc innym spojrzeć na książkę Waszymi oczami i ujrzeć to, czego by w
pierwszej chwili nie zauważyli. Wasza opinia może być prawdziwsza i tym samym
bardziej pomocna, bo mimo, że subiektywna, jak każda opinia, to jednocześnie
bardziej obiektywna niż ta pisana za pieniądze. A zderzające się ze sobą opinie
o przeciwnych ogniwach pomogą wyciągnąć średnią z prawd i półprawd i pokazać
światu tak plusy jak i minusy poszczególnych tytułów.
Opowiadam o tym, ponieważ
to mnie spotkało podczas czytania „Dziewczyny z pociągu” Pauli Hawkins. Mimo
sceptycyzmu dałam jej szansę i dostrzegłam pozytywy, które inni w niej
widzieli, ale też moje oczy pozostały otwarte na różne aspekty tej prawdy. Na
własnej skórze poczułam, dlaczego ta książka jest taka poczytna, ale i nie
zamknęłam oczu na socjologiczne podłoże, z powodu którego ten tytuł jest
przekazywany z rąk do rąk. Ujrzałam jej mocne i słabe strony i postanowiłam o
nich opowiedzieć, aby każdy, kto szuka pomocy i o nią pyta, znalazł odpowiedzi
na zadawane pytania, nie czując jednocześnie przymusu i widząc zarówno rzeczy,
które mogą go do tej książki przyciągnąć, jak i te, które mogą go odpychać.
Stąd też mój długi wstęp.
Nie jest to zwykłe lanie wody, aby stworzyć długiego posta. Ludzie nie tego
oczekują, gdy szukają na szybko odpowiedzi. Jednak ja czułam się w obowiązku
odkryć parę technik socjologicznych, jakie zastosowano wobec nas w przypadku
tej książki. Chcę, żebyście podeszli do tego tytułu z pełną świadomością, że
zostaliście w pewien sposób zmanipulowani, bo zasiadając z tą wiedzą do
czytania, nic Wam już nie przeszkodzi w odbiorze książka Pauli Hawkins.
Zatem przede wszystkim
chciałam zauważyć, że choć niekiedy jestem prosta i daję się ponieść równie
prostym żądzom, to uważam, że czasem człowiek potrzebuje takich bodźców, żeby
poczuć, że żyje. Nasza szara egzystencja musi być poprzetykana emocjami, a dla
mnie jedną z najbardziej ekscytujących rzeczy w życiu (uwaga, zaraz się
dowiecie jaka jestem nudna!) jest to, kiedy nie mogę się oderwać od książki i
wprost pożeram ją, słowo za słowem. Nawet jeśli powodem do tego są jeszcze
prostsze ułomności ludzkiego umysłu, jak chociażby gotowość do popełnienia
zbrodni, aby ukryć kłamstwa i uciec od odpowiedzialności. Dlatego pozwoliłam
sobie wczytać się w powieść Pauli Hawkins bez wyrzutów sumienia i szybko
poczułam tę ekscytację, która cechuje najwyższy stopień ciekawości. Nie byłam w
stanie przerwać czytania, a moje policzki pokryły się wypiekami. Nie mogłam
skupić się na rozmowie i odsyłałam wszystkich, którzy chcieli ze mną
porozmawiać, bo tak bardzo pragnęłam się dowiedzieć, co znajdę na następnej
stronie. I choć wiedziałam, że ta książka nie jest fenomenem, a tylko dobrze
opowiedzianą prostą historią; mimo świadomości że ulegam manipulacji związanej
z zaspokajaniem najprostszych ludzkich żądz, to jednak nie miało to dla mnie większego
znaczenia. Najważniejsza była ekscytacja, jaką czułam podczas czytania. Ale
myślę, że najlepiej to zrozumiecie, gdy wrócę do początku mojej historii
związanej z książką Hawkins.
Zacznę więc od tego, że nie
wiedziałam o czym jest „Dziewczyna z pociągu” (gdybym wiedziała, że jest to
thriller, prawdopodobnie bym jej nie pożyczyła, gdyż nie lubię czegoś, co z
fikcji łatwo może stać się rzeczywistością; nie lubię, kiedy książki
przypominają mi, jaki świat jest zły), nie nastawiałam się na nic (oprócz nieodpartej
chęci odarcia z niej mitu niesamowitej poczytności, aby potem móc wcisnąć
wydawcom z powrotem w kłamliwe, nastawione na zysk usta ich własne manipulujące
deklaracje, których jedynym celem miało być napełnianie im kabzy) i nie mogę
powiedzieć, aby sam początek był wchłaniający niczym trąba powietrzna, zabierająca
po drodze wszystko, do czego się zbliży. Nie, nie było tak. A jednak było w tej
książce od początku coś niepokojącego, jakieś dziwne, krążące nad główną bohaterką
widmo jakiegoś zła. Które się wydarzyło, lub miało się wydarzyć. Może dlatego
od pierwszego rozdziału, mimo spokojnego toru myśli autorki, nie byłam w stanie
odłożyć tej książki.
Otumanione alkoholem i
zmęczeniem życiem spostrzeżenia Rachel Watson, głównej bohaterki, która nie potrafiła
pogodzić się z rozstaniem z mężem, miały w sobie jakiś taki magnetyzujący,
przyciągający mrok. To one, mimo iż niektórym mogą się wydawać męczące i
nużące, utrzymały mnie na tyle długo, aby dotrwać do momentu, kiedy naprawdę
coś się dzieje. Niby czytamy tylko niekończące się żale Rachel, zastanawiając
się w duchu kiedy kobieta wreszcie przestanie oglądać się na przeszłość i
weźmie się w garść, to jednak cały czas towarzyszy nam dziwne napięcie,
jakbyśmy czuli w powietrzu, że coś złego się wydarzy.
I myślę, że tym głównym elementem
przemyśleń głównej bohaterki, który zatrzymał mnie przy książce, była kupka
ubrań, leżąca przy torach. Wówczas moja wyobraźnia zaczęła działać i wiedziałam
już, że bardzo chcę się dowiedzieć, co się stało w książce. Przetrawiłam więc
Jess i Jasona, parę nieznajomych, których Rachel widywała z okna przemykającego
pociągu oraz rozmyślania na temat domu, w którym kiedyś zamieszkiwała ze swoim
mężem, a teraz był siedzibą kogoś innego. Zniosłam jej spostrzeżenia na temat współpasażerów,
owiane poalkoholowym otumanieniem. Bo wiedziałam, że coś się czai w mroku, że
ta kupka ubrań coś sugeruje, że coś się za tym wszystkim kryje. I to tajemnicze
coś, ta niedopowiedziana obietnica sprawiła, że musiałam zostać wierna książce
Pauli Hawkins, mimo iż początek nie był do końca tak pasjonujący, jak powinien
być początek najpoczytniejszej książki ostatniego roku.
Pomimo tych uwag lekko
naszprycowanych ironią muszę przyznać, że nawet moja inteligencja i
nakierunkowany wieloletnimi wyborami czytelniczymi smak nie obroniły mnie przed
czerpaniem przyjemności z prostych ludzkich żądz, zaspokajanych przez
bestsellery i poczytne tytuły, które codziennie wciska się nam za pomocą
Internetu. Wiem, że pomysł miał swoje źródło w jakiejś tam żądzy przebicia się
i późniejszego zysku, że próbowano wcisnąć w tę książce wiele zagadek mających
budować napięcie. Zdaję sobie sprawę, że nie ma w niej głębszych przemyśleń a
jedynie korzystanie z ludzkich przywar, będących studnią bez dna dla pisarzy
bestsellerów, a jednak pozwoliłam się tej prostej rozrywce serwowanej w
thrillerach wciągnąć. Nic mnie przed tym nie obroniło, choć wiedziałam, że jako
smakosz książek nie powinnam dać się ponieść tej nowej fali czytelnictwa
wyprodukowanej przez książki pisane dla mas.
Ale prawda jest taka, że
ja dam szansę każdej książce, nawet takiej służącej wyłącznie rozrywce. Bo
chyba właśnie taka jest „Dziewczyna z pociągu”. Wprawdzie pod koniec oddajemy
się krótkim rozmyślaniom na temat zwyrodnienia ludzkiego umysłu, ale tak
naprawdę ta książka nie przynosi nam żadnej wiedzy, której już byśmy nie
posiadali i nie uczy niczego. Nie jest to książka głęboka, a jedynie opowieść
oparta na ludzkich słabościach, poszukiwaniu czegoś lepszego, co z oddali
zawsze wydaje się nam bardziej atrakcyjne. Na zachowaniach ludzkich w obliczu
odkrycia, że porzuciło się coś, co kulało, by ostatecznie zyskać dokładnie to
samo za cenę zniszczenia czyjegoś życia.
I myślę, że właśnie
bazowanie na ludzkich słabostkach powoduje, że książki, które o tym traktują,
cieszą się ogromną popularnością. Lubimy czytać o tym, że inni są źli, bo to
sprawia, że czujemy się lepsi i zapominamy o własnych ułomnościach. Dodatkowo
daje to nam dreszczyk emocji, który jest cieniem tego, co musi odczuwać
zbrodniarz w momencie dokonywania zbrodni. Dzięki temu możemy poczuć
adrenalinę, nie robiąc niczego złego. A wszyscy lubimy czuć adrenalinę, bo daje
nam to poczucie korzystania z życia pełną parą. Dlatego ciągnie nas do
krzykliwych tytułów w gazetach, które opisują przeróżne zbrodnie, bo dzięki
temu możemy być na miejscu wydarzeń i czuć najwyższe emocje, jednocześnie
stojąc na tyle daleko od nich, żeby czuć się bezpiecznie. Jakże więc oprzeć się
pokusie przeczytania „Dziewczyny z pociągu”, kiedy za drobne 30-40 zł możemy
sobie kupić zastrzyk adrenaliny, którego tak potrzebujemy w życiu?
Ja też nie jestem ideałem.
To prawda, że cenię sobie książki, które mają coś głębszego do przekazania,
jakąś naukę czy wartościowe przemyślenia. Ale jednocześnie wiem, że mnie
również cechują te same słabości, którymi obdarzeni są inni otaczający mnie
ludzie i również ulegam prostym podnietom. Zatem sięgam również po książki
proste, masowe, współczesne. Dlatego przeczytałam książkę Pauli Hawkins jednym
tchem, w jednym dniu i muszę polecić ją dalej właśnie ze względu na to, jak
dobrze się ją czyta. Nie uświadczycie tam zbrodni doskonałej w stylu kryminałów
Agathy Christie, ale znajdziecie wystarczająco dużo napięcia , aby wypić jednym
haustem ten trunek z emocji, który przygotowała dla nas Hawkins. Nie
znajdziecie tam tajemnic nie do rozwiązania, ale pozwolicie się trochę zakręcić
zmianom czasu i planu, którą zastosowała autorka, aby zmylić swoich czytelników
i budować stopień podniety. Zbyt szybko domyślicie się paru ważnych faktów,
mimo wielu uników, którymi posługiwała się Paula, żeby zmylić ślad pogoni, ale
na końcu dostaniecie małą niespodziankę w postaci niespodziewanego wahania,
rodem z syndromu sztokholmskiego. I pomimo, że zbyt szybko odgadniecie całą
prawdę, to ta końcówka doda smaczku rozwiązanej tajemnicy, bo do końca nie
będziemy wiedzieli, jak zachowają się poszczególni bohaterowie, odsłaniając w
ten sposób głębię ludzkiego mózgu, którego decyzji nie da się przewidzieć,
dopóki nie nastąpi coś, co stanie się katalizatorem tych decyzji i poczynań.
Podsumowując- jest to
książka warta przeczytania, bo tempo jest dość szybkie i natrafimy na parę ciekawych
fałszywych tropów, które na chwilę zawiodą nas na manowce. Będą nam towarzyszyć
różne emocje, czasem także brak sympatii do Rachel oraz brak cierpliwości w
stosunku do jej ciągłego rozpamiętywania przeszłości i niemożności pogodzenia
się z faktami, by kontynuować swoje życie w nowych warunkach. Będzie dreszczyk,
snucie przypuszczeń i adrenalina. Temu wszystkiemu towarzyszyć będzie mrok
związany z pustkowiem, jakie ciągnie się wokół torów kolejowych i możliwościami, jakie to
pustkowie niesie, a także dziwne uczucie, że umknęło nam coś ważnego, jakaś
wskazówka, która natychmiast rozwiązałaby całą zagadkę. Dlatego kartkujemy
książkę w poszukiwaniu tej wskazówki, która nam ciągle ucieka. I to jest w tej
książce fajne.
Jednocześnie trzeba
pamiętać, że choć zastosowana przez autorkę kombinacja zmiany czasu i
opisywania wydarzeń z punktu widzenia różnych osób dodała historii pikanterii i
nieraz pomogła zmylić czytelnika, to nie jest niczym nowym w literaturze. Dodatkowo,
jak już wspomniałam, ta książka przynosi tylko proste emocje i podstawowe
przemyślenia, więc nie doszukujmy się tu żadnej głębi. Jest to tytuł na szybkie
przeczytanie, przekazanie dalej i przeznaczenie go do zapomnienia. Nie da się
tej książki przeczytać ponownie, bo kiedy znamy zakończenie, nie ma sensu
przechodzić przez wszystko ponownie, bowiem jest tam tylko historia, w gruncie
rzeczy bez bohaterów. Nie pokazuje nam się, jak i dlaczego doszło do wydarzeń,
nie widzimy wnętrza zbrodniarza, mamy tylko szybkie i płaskie wyjaśnienie
powodu, dla którego zbrodnia została dokonana, bez psychologicznego podejścia.
Zwykłe, parominutowe wystąpienie zbrodniarza na scenie.
To samo tyczy się aktorów
pobocznych. To, co nimi kierowało, jest zaledwie muśnięte, tworząc tło historii
i samej zbrodni. Nie da się z tego wszystkiego wyciągnąć żadnej nauki ani
głębi. Nie ma więc sensu wracać do tej książki. Do szybkiego przeczytania w
drodze na wakacje- świetna. Do dłuższej kontemplacji- niewystarczająca. Pomimo
tego rekomenduję ją wszystkim, także tym o wyszukanym smaku, jako kolejny krok
w wędrówce ku najważniejszym tytułom w historii literatury. Gdy ją spotkacie leżącą
na drodze, podnieście ją, bo czeka Was pewna przygoda, małe zboczenie z kursu,
na który potem spokojnie możecie wrócić bez wrażenia, że straciliście czas. Gdy
zaś ją przeczytacie, odłóżcie ją na miejsce lub podajcie dalej i zmierzajcie
śmiało ku wyznaczonemu wcześniej celowi, nie oglądając się za siebie,
zadowoleni z tego, że ktoś dostarczył Wam odrobinę rozrywki w ambitnym kursie,
który sami sobie wytyczyliście. Bo gdy poddacie się na moment tej fali, która
zniesie Was z wyznaczonej trasy, to zyskacie chwilę potrzebnego w wędrówce odpoczynku.
Dlatego pozwólcie się zmanipulować hasłom reklamowym otaczającym ten tytuł,
dajcie się zmanipulować samej autorce, bo nie przyniesie Wam to żadnej szkody,
a weźmiecie udział w ciekawej rozrywce. Potem pożegnajcie się z tą książką na
zawsze i wracajcie na swój kurs.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz